Wie heeft er schuld? Hoe heeft dit zo fout kunnen gaan?

Aan de hand van de tweede vraag schrijft Jesse Frederik Zo hadden we het niet bedoeld over de toeslagenaffaire. Frederik behandelt de voorgeschiedenis over de Bulgarenfraude en hoe de politiek en de publieke opinie zich volop richtten op fraudebestrijding. Hoe de strenge wet nog strenger werd en hoe burgers daardoor met forse terugvorderingen te maken kregen.

Frederik neemt de lezer mee van situatie naar situatie en geeft de nodige achtergrondinformatie waardoor hij/zij/hen goed kan volgen wat er allemaal heeft plaatsgevonden. Frederik benoemt zelf vergelijkbare situaties - waar de burger slachtoffer werd van een strenge wet - die niet in de schijnwerpers zijn gekomen. Hij probeert het onrecht van de slachtoffers niet te verminderen, maar brengt zeker de nodige nuance die in het politieke debat en in de media soms verloren gaat. Achter de tragedie van de toeslagenaffaire zit - helaas - niet een kwaadwillende ambtenaar van de Belastingdienst (sterker nog, ambtenaren van de Belastingdienst gaven jaren geleden al aan dat de wet veel te streng was). Een systeemverandering is eerder nodig om dit in de toekomst te voorkomen.

Tijdens het lezen van Zo hadden we het niet bedoeld werd ik herinnerd aan de psychologische theorie van het bystander effect. De verantwoordelijkheid is over zoveel instanties en mensen verspreid, grijpt niemand in omdat de verwachting is dat iemand anders het zal doen. De toeslagenaffaire is waarschijnlijk complexer dan dat en Jesse Frederik legt het geweldig uit. Dus ik raad dit boek van harte aan als je meer wilt weten over de toeslagenaffaire, hoe het heeft kunnen gebeuren én hoe we de volgende kunnen voorkomen.